Duizeligheid

In het algemeen wordt onder duizeligheid verstaan: “Het gevoel dat beleefd wordt als de relatie tot de ruimtelijke omgeving verstoord is.” Wat u voelt kan per patiënt verschillen. Het kan gaan om draaierigheid of zweverigheid. Het gevoel alsof de wereld om u heen draait of het idee dat u zelf rond tolt. U weet soms niet meer waar u bent en kunt het gevoel hebben om te vallen. Ook kunt u last hebben van angst, transpireren, misselijkheid en braken.

Duizeligheid is een klacht die veel voorkomt. Veel huisartsen horen deze aandoening op hun spreekuur. Bij 3 tot 14% van de patiënten die bij de huisarts komt is duizeligheid de hoofdklacht. Het is ook een klacht die sterk leeftijdsafhankelijk is. Duizeligheid komt relatief veel voor bij mensen ouder dan 65 jaar.

Duizeligheid kan zeer bedreigend zijn. Het brengt u immers letterlijk en figuurlijk uit balans. U kunt er zo onzeker van worden dat het uw dagelijkse leven beïnvloedt. De sociale en maatschappelijke gevolgen van duizeligheid zijn dan ook vaak groot. Zeker bij oudere mensen kan het soms leiden tot verlies van zelfstandigheid.

Veelvoorkomende oorzaken bij duizeligheid

Duizeligheid kan vele oorzaken hebben. Het is dan ook niet mogelijk een complete opsomming te geven van alle mogelijke oorzaken. Wij laten u globaal onze bevindingen zien na een evaluatie van bijna 1500 patiënten.

Bij de helft van de patiënten was de oorzaak van de duizeligheid een aandoening van het binnenoor, waar het evenwichtsorgaan in ligt. De meest voorkomende binnenooraandoening bleek Benigne Paroxysmale Positieduizeligheid (BPPD) te zijn.
Bij ongeveer een derde van de patiënten was hyperventilatie de oorzaak van de duizeligheid of was dit zeer waarschijnlijk. Met name de chronische hyperventilatie kan tot atypische duizeligheidsklachten leiden. Soms bleek er sprake te zijn van een onderliggend longlijden (COPD).
Bij een kleine groep was de ziekte van Ménière de oorzaak voor de klachten. Vaker bleek er echter van de goedaardige variant sprake te zijn: recurrent vestibulopathy. Dit kent een gunstiger beloop dan de ziekte van Ménière.
Soms bleek een infectie van het evenwichtsorgaan en/of de evenwichtszenuw, of te wel neuritis vestibularis, de oorzaak van de duizeligheid te zijn.
Bij een aantal patiënten bleek de duizeligheid door andere, uiteenlopende oorzaken te kunnen worden verklaard, bijvoorbeeld door bloeddrukproblemen, een doorbloedingsstoornis van de hersenen of door bijwerking van medicijnen.
In circa 15% van de gevallen wordt er geen duidelijke oorzaak voor de klachten gevonden.

Evenwichtsstelsel

Normaal gesproken krijgt u voortdurend informatie over de ruimte om u heen en over de positie die uw lichaam daarbinnen aanneemt. Die informatie krijgt u via het evenwichtsorgaan, de ogen en het gevoel in uw spieren en pezen.

Al deze informatie wordt verwerkt in de hersenstam en de kleine hersenen. Van daaruit gaan prikkels naar de spieren van het lichaam, zodat u uw houding kunt aanpassen en uw evenwicht bewaart.

Er gaan ook signalen met informatie naar de grote hersenen. Wanneer daar verkeerde of onbekende signalen binnenkomen, wordt u duizelig. Duizeligheid is een gevoel dat moeilijk te meten is, iedereen ervaart het anders.

Evenwichtsorgaan

Het evenwichtsorgaan ligt in het binnenoor. Het is een zeer fragiel orgaantje en ligt daarom verscholen achter het rotsbeen, het stevigste bot van het lichaam. Samen met het gehoororgaan vormt het een anatomische eenheid. Gehoorklachten en evenwichtsklachten kunnen daarom gelijktijdig optreden.

Het evenwichtsorgaan bestaat globaal uit twee delen: de drie halfcirkelvormige kanalen en de twee otolietorganen (utriculus en sacculus). De informatie vanuit de halfcircelvormige kanalen en otolietorganen bereikt de hersenen. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan het instand houden van het evenwicht bij stilstand en beweging en zorgen voor een stabiele blik tijdens hoofdbewegingen.

In onderstaand filmpje legt KNO-arts dr. Tj. D. Bruintjes uit hoe het evenwichtsorgaan werkt.

Werking halfcircelvormige kanalen

De drie halfcirkelvormige kanalen staan loodrecht op elkaar. In de kanaaltjes zit een vloeistof: endolymfe. Bij beweging van uw hoofd gaat de vloeistof stromen. Zintuigcellen, kleine haartjes die in de vloeistof uitsteken, zullen door de stroming ombuigen. Hierdoor gaan er signalen naar de hersenen zodat u precies weet hoe het hoofd beweegt en in welke stand het hoofd staat. De halfcircelvormige kanalen zijn gevoelig voor draaibewegingen van het hoofd.

Werking otolietorganen; utriculus en sacculus

Aan de halfcircelvormige kanalen zitten twee zakjes: utriculus en sacculus. Evenals de halfcircelvormige kanalen zijn deze gevuld met vloeistof en zintuigcellen. Op deze zintuigcellen liggen kleine oorsteentjes. De zintuigcellen nemen drukveranderingen van deze steentjes waar. In tegenstellingen tot de halfcircelvormige kanalen zijn de otolietorganen niet gevoelig voor draaibewegingen van het hoofd, maar voor lineaire bewegingsveranderingen (bijv. in een lift of auto). Daarnaast zorgen ze voor een goede stand van het hoofd ten opzichte van de ruimte.

Onderzoek

Veruit het belangrijkste deel van het onderzoek is uw eigen verhaal. We letten vooral op de volgende aspecten:

Om wat voor duizeligheid gaat het?
Wat is het verloop in de tijd?
Ontstonden de klachten geleidelijk of acuut?
Hoe lang duurden de klachten?
Zijn er omstandigheden waardoor de klachten optreden of verergeren?
Worden de klachten bijvoorbeeld uitgelokt door hoofdbewegingen?
Doen ze zich voor bij omdraaien in bed, bij rechtop gaan staan, tijdens lopen of in drukke winkels?
Zijn er andere verschijnselen, zoals verminderd gehoor, oorsuizen, hoofdpijn, misselijkheid, braken, hartkloppingen, transpireren, moeite met praten, dubbelzien, benauwdheid en angst?
Uiteraard wordt ook geïnformeerd naar uw algemene gezondheid en medicijngebruik.

Het algemene onderzoek kan bestaan uit inspectie van de oren, beoordeling van oogbewegingen, houding en evenwicht, meting van hartslag en bloeddruk en bloedonderzoek. Het is mogelijk dat uw huisarts dit algemene onderzoek reeds verricht heeft. Het algemeen lichamelijk onderzoek wordt gevolgd door gestandaardiseerd onderzoek. Dat bestaat uit een evenwichtsonderzoek, een longfunctietest, een bloeddrukmeting en een gehoortest.
Afhankelijk van de klacht of bevindingen bij het reguliere onderzoek wordt soms aanvullend onderzoek verricht zoals bijvoorbeeld beeldvorming (CT-scan of MRI-scan)

Behandeling

De behandeling van duizeligheid hangt af van de diagnose die gesteld wordt. Grofweg zijn de volgende behandelingen mogelijk, waarbij de fysiotherapeutische mogelijkheden dik zijn gedrukt:

Repositiemanoeuvres (door de gespecialiseerde fysiotherapeut). BPPD kan goed worden behandeld met manoeuvres (bijvoorbeeld de Epley manouvre) waarbij de losliggende ‘steentjes’ worden ‘gereponeerd’ (teruggebracht) naar de plek in het evenwichtsorgaan waar ze oorspronkelijk vandaan komen.
Bij de ziekte van Ménière kunnen injecties in het middenoor zinvol zijn.
Fysio- en oefentherapie. Bij balans- en evenwichtsklachtenklachten die het gevolg zijn van beschadiging van het evenwichtsorgaan kan fysiotherapie mechanismen bevorderen die het herstel compenseren. Een lijst van door het ADC geschoolde fysio- en oefentherapeuten vindt u op de site van het Kenniscentrum Duizeligheid.
Fysio- of manuele therapie voor nekklachten bij duizeligheid.
Medicijnen. Bij een acute aanval van draaiduizeligheid kunnen de duizeligheidsklachten en misselijkheid worden bestreden met medicijnen. Bij sommige aandoeningen (zoals migraine) is onderhoudsmedicatie zinvol, met als doel nieuwe aanvallen te voorkomen. Of onderhoudsmedicatie gegeven moet worden hangt vooral af van de frequentie waarmee de duizeligheidsaanvallen optreden. Bij sommige aandoeningen, zoals BPPD zijn medicijnen echter helaas zinloos.
Chirurgie. Heel soms kan met name bij de ziekte van Ménière operatief ingrijpen zinvol zijn.

Op volgende informatie pagina’s zullen we dieper ingaan op de verschillende soorten duizeligheid en welke fysiotherapeutische behandeling daarbij van toepassing is.

Bij Vitaal Fysiotherapie zijn een aantal fysiotherapeuten gespecialiseerd in de behandeling bij duizeligheid.

Bronnen:

– Duizeligheidscentrum Apeldoorn: tekst

– Maastricht UMC: afbeelding van het oor