Peesblessures zijn zeer complex en uitgebreid. In deze blog gaat de aandacht uit naar de verschillende soorten peesblessures met bijbehorende fasen.
Pezen hebben als functie om (grote) trekkrachten te kunnen opvangen en door te geven. Een pees is onderdeel van een spier en zit dus verspreid over het hele lichaam. Toch zijn er specifieke pezen in ons lichaam die pijn kunnen gaan doen. Dit zijn onder andere de achilles-, knie-, elleboog-, heup- en schouderpees. Om grote trekkrachten te kunnen verdragen dient het peesweefsel sterk te zijn. Peesweefsel vormt zich op basis van de prikkels die het krijgt. Met andere woorden, als peesweefsel weinig belast wordt krijg je minder sterk peesweefsel. Hierdoor kunnen mensen die weinig bewegen (mensen met zittend werk of ouderen) ook peesblessures ontwikkelen. De pees wordt dermate laag belast dat de trekvastheid afneemt en dus meer risico heeft om overbelast te raken. Het is dus belangrijk om de kwaliteit van peesweefsel op orde te houden, zeker als je een sport beoefent waarbij grote krachten op de pees inwerken. Dit zijn sporten waarin bewegingen voorkomen als hardlopen, springen, werpen, wenden en keren.
Er zijn verschillende typen peesblessures en het is erg belangrijk om de juiste diagnose te stellen. De verschillende peesblessures hebben namelijk een verschillend beleid in therapie. Als voorbeeld neem ik een veelvoorkomende hardloopblessure, de achillespeesblessure (>50% van de hardlopers heeft ooit te maken gehad met achillespeesklachten). De achillespeesblessure kent 2 typen, de mid-portion tendinopathie en de insertietendinopathie (zie afbeelding hiernaast). De mid-portion tendinopathie is hoger gelegen dan de insertietendinopathie (ter hoogte van aanhechting op bot). De mid-portion is vooral het gevolg van een structurele verhoogde trekkracht op de pees, bijvoorbeeld tijdens te snelle opbouw in hardlopen of sprongsporten. Indien in te korte tijd te veel trekkrachten op de pees komen te staan of als de belastbaarheid van de pees te laag is, kan de pees overbelast raken.
De insertietendinopathie is vooral het gevolg van een compressiekracht op de pees. Dit kan op basis van anatomische structuren zoals botten, die door inadequaat bewegen meer compressie geven op de pees. Bij dit type peesblessure is het dus belangrijk om de compressie van de pees af te halen. Bij een insertietendinopathie van de achillespees kan dit door een hakverhoging in de schoen te plaatsen waardoor de dorsaalflexie tijdens het lopen zal afnamen.
Het mechanisme voor het ontstaan van de verschillende typen peesblessures is dus erg verschillend en dit heeft een direct consequentie voor therapie. Belangrijk is om te weten welke peesblessures ontstaan door compressie en welke door een verhoogde trekkracht op de pees.
Regelmatig worden bij peesblessures echo’s gemaakt van de pees. Dit kan ondersteunend zijn om te bepalen in welke fase de sporter zich bevindt, daarover later meer. Echter is het zeer belangrijk om je te realiseren dat er geen verband is tussen afwijkingen in een pees en pijn. Uit vele studies blijkt dat mensen allerlei afwijkingen hebben zonder pijn. Dit kunnen afwijkingen zijn in een pees maar ook afwijkingen zoals hernia’s, arthrose, spierscheuren, etc. Ter illustratie, 1 op de 3 mensen heeft een hernia zonder klachten te ervaren. Een diagnose stellen op basis van een echo of MRI is te kort door de bocht. Een echo en MRI kunnen zeker ondersteunend zijn in het stellen van een diagnose. Echter is de vraag altijd of de pijn en afwijking een verband hebben óf dat het ‘toevallig’ tegelijk aanwezig is. Aan de hand van de figuur hiernaast kun je zien hoe functie, afwijking en pijn met elkaar in verband staan. De figuur bestaat uit 3 pijlers: functie, pijn en afwijking (bijvoorbeeld degeneratie peesweefsel). Deze pijlers staan in verbinding tot elkaar, maar kunnen ook afzonderlijk aanwezig zijn. Aantal voorbeelden die mogelijk zijn op basis van deze figuur:
- Je kan pijn hebben met een goede peesfunctie, maar zonder afwijking
- Je kan een slechte peesfunctie hebben met een afwijking, maar zonder pijn
- Je kan een slechte peesfunctie hebben met pijn, maar zonder afwijking.
Op zoek gaan naar een afwijking kan ondersteunend zijn, maar het is belangrijk om altijd naar het totaalplaatje te blijven kijken. Alleen kijken naar pijn óf alleen kijken naar MRI is dus niet de juiste strategie.
De therapie van een peesblessure is afhankelijk van de fase waarin de pees zich bevindt. In de literatuur worden 3 fasen onderscheiden. (deze fasen gelden uiteraard niet voor de peesblessures die ontstaan door een compressiekracht)
Fase 1: Reactieve fase
De duur van de peesblessure is relatief kort en er zijn geen afwijkingen in de pees. De oorzaak is vaak gelegen in te hoge belasting t.o.v. de belastbaarheid van de pees. In deze fase staat ‘load management’ centraal. Dit betekent dat de sporter met aanpassingen (de belasting verlagen) in zijn trainings- en eventueel wedstrijdbelasting weer kan herstellen. Absolute rust wordt afgeraden, hierdoor zal de pees namelijk zwakker worden en is dus sneller overbelast raken.
Fase 2: Tendon dysrepair
De mensen die zich in fase 2 bevinden hebben al langere tijd een peesblessure. De belasting op de pees langdurig te hoog geweest waardoor in de pees afwijkingen te zien zijn. Naast het aanpassen van de belasting, zal in deze fase de pees ook lokaal sterker gemaakt moeten worden. In sommige gevallen is het zelfs raadzaam om de sporter af te raden zijn sport (afhankelijk van de sport) te beoefenen. De pees zal eerst lokaal sterker gemaakt moeten worden voordat de sport weer hervat kan worden. Het trainen van peesweefsel is een langdurig en intensief proces, waarbij slechts zeer kleine stapjes in belasting gemaakt kunnen worden. Een te lage trainingsbelasting of een te hoge trainingsbelasting leidt niet tot de juiste adaptaties in de pees en zal geen adequate vooruitgang geboekt worden.
Fase 3: Degeneratieve pees
In fase 3 hebben sporters zeer lang doorgelopen met de peesblessure. De belasting is dermate lang te hoog geweest dat op een echo degeneratieve afwijkingen te zien zijn. Deze afwijkingen kunnen onomkeerbaar zijn. Volledig herstel van de pees (afwijking) is niet meer mogelijk. Zoals uit de figuur blijkt kan desondanks nog steeds een goede functie zonder pijn aanwezig zijn.
Het is dus erg belangrijk om een peesblessure op het juiste moment te laten beoordelen. Een juiste diagnose (overbelasting of compressie) van een peesblessure is essentieel, evenals de fase waarin de sporter zich bevindt. In fase 1 kan voldaan worden met aanpassingen in training. In een latere fase kan het noodzakelijk zijn om aanvullende peestraining toe te voegen. Het trainen van pezen is een langdurig traject waarin slechts kleine stapjes gemaakt kunnen worden. Echter wordt geduld meer dan uitbetaald!